مرگ کاووس سیدامامی، استاد جامعه‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق در زندان اوین و گفته مقام‌های قضایی که او خودکشی کرده، بحث‌های زیادی را برانگیخته است. گروهی از شخصیت های سیاسی، فعالان مدنی و کاربران شبکه های اجتماعی، مرگ آقای سیدامامی در زندان را مشکوک خوانده‌اند و خواهان تحقیق در این زمینه شده‌اند.
رامین سیدامامی، پسر کاووس سیدامامی، ۲۱ بهمن ماه در اینستاگرام خود نوشت که پدرش چهارم بهمن ماه بازداشت شده و نزدیک به دو هفته بعد در تاریخ جمعه نوزدهم بهمن به مادرش اطلاع داده‌اند که او در زندان “خودکشی” کرده و این خبر برای خانواده‌شان “باورنکردنی” بوده است.
اما آقای سیدامامی تنها کسی نیست که مسئولان قضایی و امنیتی بعد از انتشار خبر مرگش در زندان، گفته‌اند که “خودکشی” کرده است.
زهرا بنی یعقوب
زهرا بنی یعقوب که در یکی از روستاهای اطراف همدان دوره طرح پزشکی خود را می گذراند ۲۰ مهر ۱۳۸۶ در حالی که همراه نامزد خود به پارکی در شهر همدان رفته بود دستگیر و ماموران بازداشتگاه ستاد امر به معروف و نهی از منکر دو روز بعد اعلام کردند که او با استفاده از پارچه یک پلاکارد تبلیغاتی در راهروی طبقه دوم بازداشتگاه خودکشی کرده است.
زهرا بنی یعقوب که هنگام مرگ ۲۷ سال داشت در مدرسه تیزهوشان درس خوانده و رتبه بیست و ششم آزمون سراسری دانشگاهها را کسب کرده بود.
خانواده او هرگونه احتمال خودکشی را رد و اعلام کردند که او نیم ساعت پس از زمانی که به عنوان زمان مرگ اعلام شده با برادر خود تماس تلفنی داشته و روحیه اش طوری نبود که بخواهد خودکشی کند.
پرونده مرگ مشکوک زهرا بنی یعقوب با درخواست محمود هاشمی شاهرودی، رئیس وقت قوه قضائیه ایران از دادگستری همدان به تهران منتقل شد.
ابوالقاسم بنی یعقوب، پدر زهرا بنی یعقوب، دی ماه ۱۳۹۰ اعلام کرد: “ما از ماموران و مسئولان مرکز امر به معروف و نهی از منکر همدان شکایت کرده بودیم که شعبه سوم دادسرای عمومی و انقلاب دادگاه همدان همه را تبرئه کرد و مدعی شد که دختر من خودکشی کرده است. بعد پرونده را خواستیم به تهران منتقل کنند و اینجا رسیدگی شود که در تهران نیز شعبه ۴۶ دادگاه تجدید نظر متهمان را از قتل عمد تبرئه کرد و فقط دو نفر یعنی محمد حسین قره باغی، رئیس و حسن مستقیمی، عضو ستاد امر به معروف و نهی از منکر همدان را به اتهام جعل اسناد و بازداشت غیر قانونی به زندان محکوم کرد. الان هم که می گویند این دو نفر هم آزاد شده اند. ما اعتراض کرده و خواستار اعمال ماده ۱۸ شده ایم. یعنی پرونده ما در شعبه ۷ دیوان عالی کشور است و قاضی این شعبه می گوید اگر آقای لاریجانی دستور ندهد پرونده همین طور مسکوت می ماند.”
خبر دیگر در مورد این پرونده منتشر نشد.
حق نشر عکس.ابراهیم لطف الهی
ابراهیم لطف الهی، دانشجوی سال چهارم رشته حقوق دانشگاه پیام نور سنندج در بازداشتگاه این شهر درگذشت و مسئولان اطلاعات سنندج، علت مرگ او را خودکشی عنوان کردند.
ابراهیم لطف اللهی شانزدهم دی ماه ۱۳۸۶ به دستور شعبه سوم بازپرسی دادسرای انقلاب سنندج پس از خروج از جلسه امتحان از سوی مأموران اطلاعاتی بازداشت شد و به گفته خواهرش، ۸ روز بعد به خانواده او گفته شد که خودکشی کرده است.
مریم لطف الهی برادر ابراهیم لطف الهی در مصاحبه ای گفته است: “گفتند در زندان خودکشی کرده. گفتند برای دفن بروید قبرستان بهشت محمدی سنندج. رفتیم اما خودشان دفن کرده بودند روی قبر هم بتون ریخته بودند. ما اصلا جنازه برادرم را ندیدیم و الان هم مطمئن نیستیم قبری که به ما نشان دادند قبر برادرمان باشد آیا در آن قبر برادرم خوابیده؟ درخواست نبش قبر هم که کردیم قبول نکردند. اما چاره ای هم نداریم دیگر این قبر را نشان دادند و گفتند اینجاست. ما هم با شک و شبهه می‌رویم و برمی‌گردیم. اما می پرسیم همیشه که اگر خودکشی کرده بود چرا اینطوری مخفیانه دفن کردند و نگذاشتند خودمان دفن کنیم؟ چرا نگذاشتند نبش قبر شود جنازه را ببینیم؟ چرا پرونده را مختومه کردند و نگذاشتند دادگاهی عادلانه برگزار شود؟ چرا اصلا قبر را بتون ریختند؟ حتی در دادگاه وکیل ما را تهدید کردند.”
صالح نیکبخت، وکیل خانواده ابراهیم لطف الهی هم اعلام کرد: “دادگاه، قرار بازپرس مبنی بر خودکشی را تأیید کرد و اعلام کرد که قتلی واقع نشده. ما اعتراض کردیم و گفتیم با توجه به اینکه در نظریه پزشکی قانونی به آثار ضربه و خونریزی در بینی اشاره شده مجددا خواهان رسیدگی هستیم و تقاضای نبش قبر را داریم، اما متاسفانه بازپرس و دادستان سنندج موافقت نکردند و گفتند نظریه پزشکی قانونی قبلا صادر شده و نبش قبر، وجاهت شرعی ندارد. گفتند که در حمام زندان و با زیر پیراهنش خود را با دوش دار زده و خودکشی کرده. در حالیکه ما معتقد بودیم باید مسئله روشن شود و خانواده نیز اطمینان خاطر پیدا کنند که مسئله دقیقا چه بوده، اما متاسفانه موافقت نشد و پرونده مختومه شد.”
حق نشر عکس.سعید امامی
در سال ۱۳۷۸ بیست و سه نفر از مأموران وزارت اطلاعات به اتهام دست داشتن در قتل های سیاسی روشنفکران و نویسندگان که به قتل های زنجیره ای معروف شد، بازداشت شدند که شعبه اول دادسرای نظامی تهران برای ۱۸ نفر از آنها کیفرخواست صادر کرد. اما پیش از برگزاری دادگاه و در ۳۱ خرداد ماه ۱۳۷۸، سازمان قضایی نیروهای مسلح با انتشار اطلاعیه ای خبر از خودکشی سعید امامی، معاون امنیت وزارت اطلاعات در زندان داد. بر اساس اطلاعیه این سازمان، سعید امامی در هنگام استحمام با خوردن داروی نظافت، خودکشی کرده بود. اعلام خودکشی سعید امامی در حالی صورت گرفت که وی پس از مسمومیت به بیمارستان منتقل شده و بهبود یافته بود، ولی چهار روز بعد به گونه ای مشکوک بر اثر “ایست قلبی” از دنیا رفت.
وکلای خانواده های پروانه و داریوش فروهر، محمد مختاری و محمدجعفرپوینده اعلام کردند که داروی نظافتی که در ایران مورد استفاده استحمام کنندگان قرار می گیرد، ماده سمی آرسنیک ندارد و بنابراین مهلک نیست. شیرین عبادی، وکیل خانواده فروهر نیز رسما اعلام کرد که “امکان ندارد سعید اسلامی با این داروها بتواند خودش را کشته باشد”.
چهره های سرشناس هر دو جناح سیاسی بعدا بارها از”کشته شدن سعید امامی”سخن گفتند. بسیاری از چهره های اصلاح طلب بارها تاکید کردند که سعید امامی توسط دوستان سابق خود حذف شد تا آمران اصلی قتل های زنجیره ای را معرفی نکند. هواداران او اما ادعا کرده اند که وی به دست گروه دیگری در زندان به قتل رسیده است. به ادعای دوستان قدیمی سعید امامی و از جمله روح الله حسینیان، “سعید امامی کشته شد تا طراحی قتل ها را به گردن او بیندازند.”
اکبر خوش کوشک، یکی از متهمان این پرونده که جزو بازداشت شدگان بود در تیرماه ۱۳۹۳ با رد خودکشی سعید امامی با داروی نظافت در فیسبوک نوشت که پزشکی قانونی خوردن داروی نظافت را تأیید نکرده بود. سایت امنیتی انصاف نیوز این نقل قول بریده بریده را از او منتشر کرد: “سعید امامی را در بیمارستان… که متعلق به… بود با هماهنگی از… در حشمتیه منتقل کردند و در همان جا ایشان را… و … شوهر خواهر جناب… صدا سیما، …با یک دکتر ناشناس… بیمارستان… در خیابان پیروزی است، در بیمارستان… ایشان را نبردند. پزشک قانونی هم خوردن داروی نظافت را تأیید نکرد.”
حق نشر عکس.ولی الله فیض مهدوی
پانزدهم شهریور ۱۳۸۵ ولی الله فيض مهدوی که به جرم ارتباط با سازمان مجاهدين خلق و حمل مواد منفجره در انتظار اعدام به سر می برد، در بيمارستان شريعتی تهران درگذشت. مسولان قضایی ایران گفتند او که در زندان گوهردشت (رجايی شهر) کرج زندانی بود در حمام زندان خود را حلق آويز کرده، اما در خودکشی ناکام مانده و مأموران زندان او را به بيمارستان شريعتی در تهران انتقال دادنده بودند که فوت کرد.
محمد شريف، وکيل مدافع ولی الله فيض مهدوی به خبرگزاری کار ايران گفت در همان روزی که به گفته مقامات قضائی، موکلش دست به خودکشی زده، به بخش اجرای احکام دادگاه انقلاب تهران مراجعه کرده بوده و در آنجا به او اطلاع داده شده که تبديل حکم اعدام موکلش به زندان مورد موافقت قرار نگرفته است.
سازمان مجاهدين خلق ايران طی اطلاعيه ای اعلام کرد که وی يازده روز است دست به اعتصاب غذا زده و وضعيت جسمی اش بشدت وخيم شده و در حالی که از شدت اعتصاب غذا نيمه جان بوده از بند محل حبس خود در زندان گوهردشت به محل ديگری انتقال داده شده بود.
حق نشر عکس.سینا قنبری
هجدهم دی ماه ۱۳۹۶ “کمیته پیگیری بازداشت‌های دی ماه ۹۶” به نقل از زندانیان آزاد شده خبر داد که سینا قنبری “که چند روزی بود در بند قرنطینه زندان اوین در بازداشت بود به دلایلی نامعلوم جان سپرده است.”
مصطفی محبی، مدیر کل زندان‌های استان تهران گفت که سینا قنبری در دستشویی زندان خودکشی کرده و محمدجعفر منتظری، دادستان کل ایران هم مدعی شد فردی که در زندان اوین خودکشی کرده معتاد بوده است.
سینا قنبری دهم دی ماه در اعتراضات تهران بازداشت و به قرنطینه زندان اوین منتقل شده بود. کمیته پی گیری بازداشت های دی ماه ۹۶ در ایران اعلام کرد که “پیکر سینا قنبری صبح روز شنبه ۱۵ دی ماه در حالی که کیسه زباله به دور گردنش بسته شده بود در کف سرویس بهداشتی قرنطینه زندان اوین توسط زندانیانی که وظیفه نظافت را داشته‌اند پیدا شد و به گواه دو تن از شاهدان عینی، سینا قنبری روز پنج شنبه و دو روز قبل از مرگ جهت بازجویی فراخوانده شده بود که بعد از بازداشت با آنکه از روحیه خوبی برخوردار بوده است اما به شوخی به هم اتاقی‌هایش می‌گوید که خانه تکانی داشته‌اند به نحوی که برخی از بخش‌های بدنش به شدت کبود بوده است.”
مسئولان قضایی ایران ابتدا عنوان کردند که فیلمی از خودکشی سینا قنبری وجود دارد. اما پس از بازدید نمایندگان مجلس از زندان اوین، علیرضا رحیمی، نماینده مجلس ایران اعلام کرد که فیلمی از خودکشی سینا قنبری وجود ندارد.
حق نشر عکس.وحید حیدری
وحید حیدری از بازداشت شدگان اعتراضات در شهر اراک، دهم دی ماه ۱۳۹۶بازداشت و روز شنبه ۱۶ دی ماه جنازه اش به خاک سپرده شد.
عباس قاسمی، دادستان عمومی و انقلاب مرکز استان مرکزی، سه‌شنبه ۱۹ دی به خبرگزاری قوه قضاییه ایران گفت که آثار خودزنی روی جسد این فرد بوده و “فیلمی از لحظه خودکشی وی نیز موجود می باشد.”
آقای قاسمی گفت که او در بازداشتگاه کلانتری ۱۲ اراک خودکشی کرده و “چندین سابقه کیفری و سابقه حمل مواد مخدر و خودزنی را در پرونده خود داشته است.”
کمپین حقوق بشر ایران به نقل از خانواده وحید حیدری “ادعای اعتیاد یا فروش مواد مخدر” را تکذیب و اعلام کرد که شکافی ده سانتی روی سر او بوده که “ادعای خودکشی را بی‌اعتبار می‌کند”.
محمد نجفی، وکیل دادگستری و علی باقری از فعالان مدنی شهر اراک که پیگیر پرونده مرگ مشکوک وحید حیدری بودند از سوی اداره اطلاعات استان مرکزی بازداشت شده اند.
