فتح مدائن تازیان به تیسفون در آمدند و غارت و کشتن پیش گرفتند. سعد در ورود به مدائن نماز فتح خواند.هشت رکعت و چون به کاخ سفید کسری درآمد آیه ای از قران خواند. بدینگونه بود که تیسفون با کاخ های شاهنشاهی و گنج های گران بهای چهارصد ساله خاندان ساسانی بدست عربان افتاد و کسانی که نمک را از کافور نمی شناختند و توفیر بهای سیم و زر را نمی شناختند از آن قصرهای افسانه آمیز جز ویرانی هیچ برجای ننهادند. نوشته اند که از انجا فرش بزرگی به مدینه آوردند که از بزرگی جایی نبود که بتوان آنرا پهن کنند و پاره پاره اش کردند و بر سران قوم بخش نمودند. پاره ای از آنرا بعدها بیست هزار درهم فروختند. در حقیقت وقتی سعد به مدائن درآمد،مدافعان آنرا فرو گذاشته و رفته بودند و ایوان را لشگریان یزدگرد خود هنگام گریختن غارت کرده بودند اما فاتحان آنها را دنبال کردند و مال ها را ستاندند. جز عده ای اندک از سپاهیان که پاسداری کاخها مانده بودند،دیگردر تیسفون کسی نبود. ایرانیان مجال آنرا نیافته بودند که همه اموال و گنج ها را با خود خارج کنند.مال و متاع و ظروف و اسباب و زر و گوهر بسیاری باقی مانده بود. به یک روایت سیصد هزار درم در خزانه بود که نیم آن بجای مانده بود.از اینرو گنج و خواسته بسیار بدست فاتحان افتاد. سعد فرمان داد تا در شهر مسجدی بسازند و از آن پس بجای آتشگاه و باژ و برسم و زمزمه در این شهر بزرگی که سالها مرکز موبدان بود جز بانگ اذان و تهلیل و تسبیح چیزی شنیده نمیشد. و دیگر هرگز در آن حدود رسم و آیین موبدان تجدید نشد. اندک اندک شهر نیز از اهمیت افتاده و با توسعه بصره و کوفه از مدائن جز شهری کوچک و بی اهمیت نماندـهرچند ایوان او سالهاهمچنان باقی ماند و ویرانه های آن از شکوه و عظمت دوران گذشته ایران رازها میگوید…..
بن مایه: ? دو قرن سکوت/ عبدالحسین زرینکوب ص۶۴
